Klokken

Een dag van nationale rouw was er al heel lang niet. De laatste keer in 1962. Toen waren er twee: de begrafenis van prinses Wilhelmina en de treinramp bij Harmelen. Vage herinneringen heb ik eraan. Hoe zal ik over een tijd aan gisteren denken? Uiteraard had ik het kunnen weten, maar ik wist niet dat er rouwdeskundigen bestaan. Een van hen, Judith van der Plas, zegt dat een ritueel zinvol is als je geen houvast heb. Dat ritueel deel je dus ook. In mijn woonplaats klonken al vroeg klokken. Ik keek naar buiten toen ik ze hoorde. De lucht was blauw. De zomer straalde. Misschien paste het niet op een dag van nationale rouw, maar ik dacht aan zondagen uit mijn kindertijd in Nijmegen. Het trotse en vrolijke geluid van klokken zorgde voor optimisme. Het is natuurlijk niet waar, maar volgens mij was het ook meestal mooi weer. Het was stil in de stad en dan waren er die klokken. Mensen kwamen uit hun huizen, het leven begon, anders dan op doordeweekse dagen. Toen ik de klokken gisteren hoorde, had ik de woorden van de rouwdeskundige al gelezen: we hebben geen houvast. Ja, dacht ik, dat is onze tijd geworden, een tijd zonder houvast. Er staat van alles te gebeuren waarvan we geen idee hebben. Net zoals we ons geen voorstelling kunnen maken van wat er omging in de nabestaanden die gisteren wachtten op het vliegtuig uit Charkov. Het lijkt een goedmoedig woord van lang geleden: houvast. Wat delen we als we delen dat dat er niet meer is? Het is goed ons af te vragen wat we aan elkaar hebben. Met die vraag begint veel.