Weg

Op de dagen rond Dodenherdenking en Bevrijdingsdag denk ik altijd aan hoe mijn ouders, hun vrienden, mijn grootouders en hun vrienden over de oorlog spraken. Toen ik me bewust werd van die gesprekken, terwijl de betekenis ervan niet altijd tot me doordrong, was ik een jaar of zes, de jaren vijftig naderden hun einde, de wederopbouw leek iets minder in volle gang dan daarvoor en de oorlog was nog steeds maar kort geleden.
Ik zag hun ernst waarin verdriet schemerde. Vaak herhaalden ze namen van mensen die er niet meer waren, `niet meer teruggekeerd, niet meer thuisgekomen’. Die laatste woorden maakten diepe indruk op me zonder dat ik me er een voorstelling van kon maken.
Bij ons stonden boeken over de oorlog hoog in de boekenkast. Met foto’s. Paar pakte ik er soms uit, als ik even alleen thuis was. Die foto’s. Die hoorden niet bij het veilige, lichte leven dat ik kende. Een andere wereld was het. Foto’s van de kampen. Ik kon min of meer lezen, maar het lukt me niet te lezen wat er onder of naast die foto’s stond. Daarvoor waren die foto’s te intens. Ik werd er bang van. Het was een wereld van pas geleden.
Die momenten gaan nooit weg, net zoals die gesprekken niet waarover ik net had, ook al ging ik een leven leiden waarin de oorlog van toen nog maar weinig veroorzaakte. Toch bleef die er: mijn ouders, mijn grootouders, hun vrienden, de mensen die ze kenden, van wie er veel ineens weg waren.
Ben een kind van na de oorlog, maar die oorlog is toch een deel van mijn eigen kleine geschiedenis, waarin nieuwe oorlogen branden.
Mijn ouders en hun ouders en meesten van hun vrienden kunnen er niet meer over praten, maar morgenavond denk ik stil aan wat er altijd maar door hen heen ging.