Vlaggetje

Begin jaren zeventig las ik het boek Angst voor vrijheid van de psycholoog Erich Fromm, in Duitsland geboren, later Amerikaan geworden. Iedereen in mijn omgeving las het, een helder geschreven, maar ook complex boek, de titel zegt genoeg. Het was zo’n boek waarin je veel onderstreepte. Ik herinner me dat ik een uitroepteken plaatste bij de opmerking dat je pas weet wat vrijheid is als je niet vrij bent geweest. Misschien formuleerde Fromm het anders, maar zo was het ongeveer. 
Tijdens het lezen van het boek dacht je voortdurend over je eigen leven na, ik vooral over die opmerking. Weet ik wat vrijheid is? Ik heb nooit het tegendeel van vrijheid meegemaakt. Ja, soms mocht er iets niet, soms zijn er regels waaraan je je moet houden, maar dan dacht of denk ik nooit: ik ben niet vrij. Nee, dat hoort bij vrijheid – dat je kunt delen wat dat is, en dat betekent ook iedereen de ruimte geven die je zelf ook graag wilt hebben, en dan zijn er afspraken nodig. 
Weet je wat vrijheid is als je juist daardoor en daarin groeit?
Bevrijdingsdag is een feestdag. Wat vier ik? Misschien begint er veel met die vraag: wat vier ik?
Als ik me voorstel hoe destijds een jonge man uit een Canadees stadje vond dat hij naar Europa moest om mee te helpen de oorlog te beëindigen, kan me dat zeer aangrijpen. Dat deed hij omdat hij vrijheid vanzelfsprekend en essentieel vond in een wereld waartoe ook hij behoorde. En hij wist dat zij ideaal ook zijn dood kon betekenen. Voor vrijheid heb je alles over, zeiden ze tegen me toen ik na de oorlog opgroeide en we op Bevrijdingsdag op het schoolplein met een vlaggetje in onze handen fier een lied zongen.
Die vraag hoort er ook bij: hoe heb je er alles voor over?